Lượt xem: 81
Hỏi đáp về Văn hóa Việt Nam - Phần 2
23/07/2024
Tìm hiểu các khái niệm di sản văn hóa, Văn hiến, văn vật, văn minh
Di sản văn hoá là gì?
Di sản văn hoá là toàn bộ kết quả sáng tạo văn hoá của các thế hệ trước để lại. Theo UNESCO, di sản văn hoá gồm những di sản văn hoá vật thể (Tangible) và di sản văn hoá phi vật thể (Intangible).
Những di sản văn hoá vật thể như: đình, đền, chùa, lăng, mộ, nhà ở, thành quách, nón, quạt, giấy,...
Những di sản văn hoá phi vật thể như các biểu hiện tượng trưng và không sờ thấy được lưu truyền và biến đổi qua thời gian, với một số quá trình tái tạo của đông đảo cộng đồng. Đó là: âm nhạc, múa, ngôn ngữ, nghi thức, phong tục tập quán, y học, y dược cổ truyền, nấu ăn và các món ăn, lễ hội, bí quyết và quy trình công nghệ các nghề truyền thống...
Di sản văn hoá vật thể và di sản văn hoá phi vật thể gắn bó hữu cơ với nhau, khó tách biệt.
Mô hình Không gian chính của ngôi nhà ở Nam Bộ xưa
Các khái niệm: văn hoá, văn minh, văn hiến, văn vật
Đây là những khái niệm gần gũi, có liên quan với nhau, song không đồng nhất.
Văn hoá là một khái niệm bao trùm, bao chứa cả giá trị vật chất lẫn tinh thần. Văn hoá luôn mang tính lịch sử và tính dân tộc. Khái niệm văn hoá và các nền văn hoá cổ đại đều xuất phát từ các nước phương Đông có nền kinh tế nông nghiệp trồng lúa: Trung Hoa, Ân Độ, Ai Cập,... Nền văn hoá phương Tây xuất hiện sớm nhất là văn hoá Hy Lạp và La Mã cũng có nguồn gốc từ phương Đông, trên cơ sở tiếp thu những thành tựu của các nền văn hoá Ai Cập và Lưỡng Hà. Các trung tâm văn hoá cổ đại phương Đông đều hình thành ở vùng lưu vực các con sông lớn là những nơi sản xuất nông nghiệp từ xưa đến nay.
Văn minh là khái niệm có nguồn gốc từ đô thị phương Tây, dùng để chỉ trình độ phát triển nhất định của văn hoá nhưng thiên về phương diện các giá trị vật chất, kỹ thuật. Văn minh chỉ cho ta biết trình độ phát triển của văn hoá; nó là đặc trưng của một thời đại và có tính quốc tế, đặc trưng cho một khu vực rộng lớn hoặc cả nhân loại. Một dân tộc có trình độ văn minh cao song nền văn hoá có khi lại rất nghèo nàn. Ngược lại một dân tộc còn lạc hậu có khi lại có một nền văn hoá phong phú.
Văn hiến là một khái niệm của phương Đông. "Văn" là vẻ đẹp, "hiến" là người hiền tài. Văn hiến là khái niệm thiên về chỉ các giá trị tinh thần.
Văn vật là khái niệm bộ phận của văn hoá, chỉ khác văn hoá ở độ bao quát các giá trị. Văn vật là truyền thống văn hoá thiên về các giá trị văn hóa vật chất ở một vùng đất biểu hiện ở việc có nhiều nhân tài, nhiều di tích, công trình, hiện vật có giá trị nghệ thuật và lịch sử. Ví dụ: Thăng Long Đông Đô Hà Nội là mảnh đất ngàn năm văn vật.
(Nhiều tác giả, Hỏi đáp về Văn hóa Việt Nam, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật – Nxb Văn hóa Dân tộc, 2015, tr.12-15)
Bài và ảnh: Huỳnh Vũ Lam